Salomons oordeel

In het diepe zuiden van de VS wordt in de jaren '50 rassensegregatie alom geaccepteerd. Wanneer een blanke advocaat een zwarte man verdedigt, die onterecht beschuldigd wordt van het verkrachten van een blanke vrouw, is het dorp in rep en roer. Het bijzondere van het verhaal is het perspectief: alles wordt gezien door de ogen van de jonge dochter van de advocaat die niet alles begrijpt wat ze ziet, maar belangrijke levenslessen leert. Een klassieker die door alle schoolkinderen in de VS wordt gelezen. De nieuwe vertaling van Ko Kooman is vakkundig en leest vlot. Er gaat (vermoedelijk onvermijdelijk) veel verloren in de vertaling, met name de kleurrijke dialecten van de zwarte bevolking en arme blanken. In 1961 won Gregory Peck een Oscar voor zijn filmvertolking van de advocaat. Oorspronkelijke titel: 'To Kill a Mockingbird'.

De nu in het Nederlands vertaalde roman uit 1946 was de eerste bestseller van een Afro-Amerikaanse vrouw. De auteur (1908-1997) werkte als journalist in de zwarte wijk Harlem. Ze beschrijft met veel oog voor detail het armoedige, harde leven daar, in de 116th Street. Hier bewoont de zwarte Lutie een ellendig appartement, na een mislukt huwelijk. De schrandere vrouw wil één ding: een toekomst voor haar en haar achtjarig zoontje Bub. Ze probeert tot het uiterste haar eigen American dream te verwezenlijken, maar haar huidkleur en haar fysieke schoonheid werken tegen haar. Zo komt de huismeester haar fysiek te na. Intussen draaien haar gedachten dezelfde rondjes, want ze is steeds weer terug bij af. Dat heeft ultieme gevolgen. Het boek is pamflettistisch, een woedende aanklacht tegen het door en door racistische Amerika. Het is ook een krachtige roman over wat geïnstitutionaliseerd racisme doet met mensen. Een boek dat de lezer meesleept, zeker gezien het nog steeds bestaande racisme in de VS. Om deze reden is het boek ook interessant voor jongere lezers. Een geweldige, indringende roman.

  Na het verfilmde 'Vals licht'* (1991) was dit Zwagermans vierde roman. Een geëngageerde roman over de gelukkig getrouwde leraar Nederlands Theo Altena, die een heimelijke verhouding begint met zijn Surinaamse gymnastiek-collega, Iris Pompier (zijn 'buitenvrouw' zoals dat in het Surinaams-Nederlands heet). Pas door deze verhouding raakt hij geobsedeerd door discriminatie en alledaags racisme, wat ontaardt in een soort positieve xenofobie. Thema's als erotiek en doodsdrift vormen een belangrijk onderdeel in dit verslag van modern Hollands leven, een specialiteit van de schrijver (1963). Mooi is ook het levensechte beeld dat hier geschetst wordt van het onderwijs in de jaren negentig. Een uiterst toegankelijke roman.                    

Op 14-jarige leeftijd heeft Cecile, een jonge zwarte vrouw in het zuiden van de Verenigde Staten, al twee kinderen van haar stiefvader gekregen en wordt zij door hem gedwongen te trouwen met een weduwnaar met vier kinderen. Behalve haar zuster Nettie, die al snel wordt weggestuurd, luistert niemand naar haar. Daarom schrijft zij brieven aan God om haar hart te luchten. Pas veel later wordt enig geluk haar deel als zij een verhouding met een vrouw begint en zij uiteindelijk haar zus terugvindt. Dit prachtige boek beschrijft uiterst subtiel en met veel humor hoe een vrouw die aanvankelijk door iedereen wordt gebruikt en uitgebuit haar eigen weg vindt en toch mild blijft. De mildheid waarmee alle personen worden geobserveerd en de treffende beschrijvingen van mensen en situaties maken dit boek heel bijzonder.

Het leven van de personages speelt zich af langs de IJssel en wordt door de dramatische gebeurtenissen tussen 1970 en 2010 beïnvloed. In de dorpen komen asielzoekers wonen. Memed is de eerste buitenlander in het streng protestantse Zalk. Hij wordt in het dorp opgenomen, raakt bevriend met Catharina en wordt de vraagbaak van veel nieuwkomers. Ondanks de dood van zijn dochtertje beseft Memed dat hij een nieuw bestaan moet opbouwen. Zijn technisch vernuft komt hem hierbij goed van pas. De Iraans-Nederlandse schrijver (1954) heeft veel eigen ervaringen verwerkt. Hij laat zien hoe de nieuwkomers de samenleving veranderen, hoe de verschillende culturele gewoonten botsen. Dit blijkt vooral uit de verhouding tussen de seksen: vrouwen passen zich gemakkelijker aan hun nieuwe omgeving aan dan mannen, maar eerwraak ligt op de loer. Kinderen doorbreken taboes. Er ontstaan gemengde relaties. Abdolah beschrijft met veel inlevingsvermogen hoe Nederland in een multiculturele samenleving verandert. Het onvermijdelijke hiervan is dat iedereen moet leren om alles te delen. Een soms sprookjesachtige, optimistische roman.

Een jonge vrouw reist in de jaren vijftig van de vorige eeuw naar haar geboorteplaats in het zuiden van de Verenigde Staten om daar haar vakantie door te brengen. Die verloopt heel anders dan zij zich had voorgesteld. Zij wordt namelijk op ruwe wijze geconfronteerd met de voor haar schokkende veranderingen die met name haar vader in zijn houding tegenover niet-blanken heeft ondergaan. Maar voor dat dat zover is, moet je als lezer eerst door zo'n honderd bladzijden heen, die iets weg hebben van een met enige humor geschreven betere damesroman. Pas daarna begint het boek wat interessanter te worden. Wie 'Spaar de spotvogel'*, het veelgeprezen en bekroonde enige andere boek van de auteur kent, zal de optredende figuren herkennen, al speelt dit verhaal zo'n twintig jaar later. In feite gaat het hier om een eerder geschreven versie daarvan, die op aandrang van de uitgever volledig herzien werd. En terecht zoals uit deze uitgave blijkt. De kwaliteit van dit 'oerboek' is duidelijk niet die van 'Spaar de spotvogel'..

Een magistrale en onthutsende historische roman, gereconstrueerd uit officiële en privédocumenten. In 1837 werden twee Afrikaanse prinsjes door de Nederlandse regering als onderpand in een illegale handelstransactie naar Nederland gevoerd en hier opgevoed. De ene prins past zich aan, wordt als een Nederlander, de ander probeert zijn Afrikaanse identiteit te behouden. Maar beiden gaan eraan ten gronde. Een van hen, prins Kwasi, vertelt in 1900 in flash-backvorm tijdens het schrijven aan zijn dagboek op Java hun beider trieste levensgeschiedenis. Hoogtepunt is zijn ontmoeting met hun 'ontvoerder', die de oorzaak van hun ondergang uit gewetenswroeging onderzocht. De prinsen bleken het slachtoffer van de toentertijd heersende opvatting dat het bestuur in Indië gebaseerd diende te zijn op de morele en intellectuele superioriteit van het blanke ras over het bruine. Deze boeiende, ontroerende, soms wrange roman is een indrukwekkende verbeelding van isolement en tragiek, en van morele inferioriteit bij het toenmalige Nederlandse gezag en haar ambtsdragers.

Connie Braam heeft een reputatie hoog te houden als anti-apartheidsactiviste en als auteur van boeken waarin discriminatie en racisme aan de kaak gesteld worden. Ook in deze roman, die speelt tijdens de Tweede Wereldoorlog, geeft zij een stem aan mannen, zwart en bruin, die vaak niet gehoord werden in de geschiedenis. Braam is de alleswetende vertelster. Ze doet verslag in korte, rake zinnen en slaagt erin vanaf het begin de lezer bij de les te houden. De les dat ieder mens gelijk is, maar dat de praktijk helaas anders is. Jakob, kleinzoon van de zwarte Namibische vrijheidsstrijder Hendrik Witbooi, is de centrale figuur, die we volgen op zijn weg door de oorlog. Net als 120.000 (!) Zuid-Afrikanen heeft hij zich aangemeld om te strijden tegen Hitler. Hij wordt gevangengenomen in Libië en doorstaat de ellende van Auschwitz en de barre voettocht naar de vrijheid. Maar eenmaal thuis in Zuidwest-Afrika ervaart hij dat er niets is veranderd. De apartheid die hij in de oorlog aan den lijve meemaakte, is er nog steeds. Een pakkend verhaal dat getuigt van een nog altijd hoogstaand vakmanschap van Braam (1948).