Dragelijke lichtheid

Hoofdpersoon van dit boek is Aynur, de moeder van de auteur. Zij groeide op in een armoedig en stoffig dorp zonder stromend water en elektriciteit in het oosten van Turkije, als negende van elf kinderen (waarvan er maar drie volwassen werden) van ongeletterde Zaza’s. Als tiener woont ze in Izmir, ontmoet ruimdenkender mensen en haar man en krijgt twee kinderen. Later - als het gezin in de Bijlmer woont - vindt ze een baan, ontwikkelt zich en scheidt uiteindelijk van haar gefrustreerde, geweldadige man. Op zijn unieke, sobere en meeslepende toon beschrijft Murat Isik het leven en de strijd van zijn moeder om te ontsnappen aan een leven in geestelijke en materiële armoede. En tegelijkertijd van het proces van schrijven van dit boek: zijn aanpak, de gesprekken met zijn moeder en zijn introspectie. Zijn bekroonde werken 'Wees onzichtbaar' en 'Verloren grond' - en nu dit boek - zijn een verrijking voor de Nederlandse literatuur. Betoverend mooi geschreven. Boeiend voor een groot publiek, van begin tot eind. In deze sterk uitgebreide editie van het Boekenweekessay 2019 gaat de auteur (1977) dieper in op zijn moeders leven en ook op het leven vol tegenslagen van zijn grootmoeder.

Na Kristallnacht 1938 besluiten de joodse ouders van Hannelore Klein uit Berlijn te emigreren. Met veel moeite krijgen ze een visum voor Cuba en vertrekken op 13 mei 1939, maar bij aankomst weigert Cuba de 937 joodse passagiers op te nemen. Als na wekenlang onderhandelen het schip moet terugkeren naar Europa, willen Frankrijk, België, Engeland en Nederland mensen opnemen. Het gezin Klein komt eerst terecht in Amsterdam, maar na de Duitse bezetting in Westerbork, tot juli 1942 vluchtelingenkamp voor Duitse joden dat valt onder Justitie. Daarna wordt het een nazi-kamp en vanaf 14 juli 1942 vinden er de beruchte dinsdagtransporten naar de vernietigingskampen plaats. Het gezin Klein gaat naar Auschwitz, Hannelore overleeft als enige. De auteur (1927-2015) schreef haar herinneringen in 1990 op om er vanaf te zijn, niet voor publicatie. Nu zijn ze gelukkig postuum alsnog uitgegeven. Goed geredigeerd, van noten, nawoord en familiefoto's voorzien door haar zoon, schrijver Arnon Grunberg, is dit boek moedig, ontroerend en belangrijk.

Aan de hand van haar eigen familiegeschiedenis beschrijft journaliste Suzanna Jansen (1964) anderhalve eeuw Nederlandse armoede en wat daar aan gedaan werd, te beginnen met het heropvoedingexperiment in Veenhuizen in Drente. Jansen ontdekte dat haar overgrootmoeder in 1856 werd geboren in een van de drie grote gestichten in Veenhuizen. Hier probeerde men sinds 1823 wezen, landlopers, arme stadsgezinnen en andere arme sloebers via hard werken, tucht en orde te heropvoeden tot nuttige, keurige burgers. Een goed en toegankelijk geschreven, heel boeiend en aangrijpend stuk sociale geschiedenis. Honderd jaar pogingen om de sociale onderklasse te verheffen is erin verbonden met de persoonlijke geschiedenis van een familie die hiermee van doen had, zich aan de ellende, de vernederingen en het onrecht wist te ontworstelen en 'van een dubbeltje een kwartje' werd. Met stamboom en twee katernen met zwart-witfoto's, uitgebreide bronvermelding en verantwoording van de illustraties. Volgens demograaf Carel Harmsen van het CBS heeft 'ten minste een op de zestien Nederlanders voorzaten die een heropvoeding hebben ondergaan in de Drentse paupergestichten van de negentiende eeuw'

Amper voor te stellen nu, maar vóór de Tweede Wereldoorlog hadden de meeste Nederlanders nog nooit een 'zwarte' man in levende lijve ontmoet. Deze als roman verpakte biografie van Joseph Sylvester beschrijft het leven van een nomade uit het Caribisch gebied, die zich na jaren zwoegen in de Verenigde Staten en Parijs uiteindelijk in Hengelo vestigde. Sylvester was een geboren marktkoopman, die naam maakte met de verkoop van Babajaba Menthol-tandpasta. Hij 'leerde Nederland tanden poetsen'. Hij trouwde met een welgestelde Hengelose vrouw die hij in Amsterdam had leren kennen. Het doorzettingsvermogen en de daadkracht van deze man moeten de lezer van nu als bijna bovenmenselijk voorkomen. Mister Menthol en zijn tijdgenoten overleven de crisis, de bezetting, de zinloze bombardementen van Hengelo. Hij onder meer door een handel in dierenvellen en de steun van Hengeloërs die hem weten vrij te krijgen uit een interneringskamp voor buitenlanders. Het boek bevat veel foto's, afbeeldingen van Menthols advertenties en van officiële documenten. In 2010 kwam een tv-documentaire over Menthol uit. Met vaart geschreven documentaire roman waarvoor veel onderzoek is gedaan; de auteur houdt zich aan de feiten, verzon voornamelijk de dialogen. Prachtig tijdsdocument. Luchtig vormgegeven..

Een knap gecomponeerde roman over verlies, familie en liefde. Abdellah en Petra voeden hun zoon Ilias op met het beste van twee culturen, Marokko en Nederland. Oost en West raken in hem met elkaar verstrengeld. Dan wordt Ilias aangereden en overlijdt. Petra en Abdellah rouwen op een verschillende manier waardoor hun biculturele relatie onder druk komt te staan. Het verhaal speelt zich af in Marokko en Nederland. Gebaseerd op een waargebeurd verhaal. Op heldere toon geschreven. Geschikt voor een brede tot literaire lezersgroep. Abdelkader Benali (Ighazzazen, 1975) schrijft romans, poëzie, toneel en journalistiek werk. Onlangs ontving hij de Gouden Ganzenveer vanwege zijn grote betekenis voor het geschreven woord in de Nederlandse taal. Zijn recentste roman is 'De weekendmiljonair'.

De schrijver, radio-, tv- en theatermaker Marc de Hond (1977-2020) overleed onlangs op zijn 42ste en schreef dit dagboek over de ellende die hij moest ondergaan. Door een medische fout liep hij een dwarslaesie op en belandde in een rolstoel. In 2008 schreef hij 'Kracht' en trad hij op met zijn programma 'Scherven brengen geluk' over hoe men veranderingen kan accepteren. In deze publicatie staat een deel van zijn afscheidsbrief aan zijn vrouw Remona, met de mooie woorden: ‘Laat je tranen een mooie vijver vormen waarin jullie straks in de zomer kunnen varen en in de winter op kunnen schaatsen’. In dit werk komen allerlei gebeurtenissen en behandelingen in het ziekenhuis voor en de vele mooie en afschuwelijke momenten, zoals zijn huwelijksaanzoek aan Remona in Carré in 2019 en hun geweldige bruiloft. Deze hartverscheurende publicatie, opgedragen behalve aan zijn vrouw en hun twee kleine kinderen, ook aan alle Nederlanders die jaarlijks de diagnose kanker krijgen, zal voor velen van betekenis zijn met betrekking tot hoe men om kan gaan met veel verdriet en ellende. Een uniek dagboek van een optimist ten aanzien van behandelingen, belevenissen en zelfs fouten in een ziekenhuis.

De ouders van de auteur zijn gescheiden, maar haar moeder is dat vergeten en haar vader ontkent het en zo komt het dat ze samen hun intrek nemen in het Bartholomeüs Gasthuis. Jannetje verwacht niet dat ze nog lang zullen leven en daarom gaat ze vaak bij hen langs. Maar onverwacht gaat het beter met ze, met als gevolg dat ze samen van alles ondernemen en er veel gepraat wordt. Jannetje blijft notities maken en steeds meer ziet ze dat er achter hun mislukte huwelijk een liefdesgeschiedenis schuilgaat. In dit vlotlezende boek beschrijft de auteur via gesprekken treffend het proces van ouder worden: hoe het is voor de oudere zelf, die het veelal ontkent en probeert zo veel mogelijk te blijven doen wat hij altijd al deed, en hoe het is voor de kinderen, die zich zorgen maken en proberen te doen wat het beste is voor de oudere. De worstelingen en problemen wat betreft geloof, zelfstandigheid, tijdgeest, gezondheid, e.d., die daarbij om de hoek komen kijken zullen voor velen herkenbaar zijn. Een mooi en openhartig portret van twee mensen die symbool staan voor een hele generatie. Los te lezen vervolg op 'De hemel bestaat niet'*, waarin de auteur de verhalen van haar ouders heeft vastgelegd.

Het verhaal van Fayza Oum’Hamed (ik-persoon) uit Marokko, een importbruidje. Op haar 15e moest ze van haar ouders trouwen. Zij had haar man maar een keer gezien. Hij woonde in Nederland. Fayza moest ook in Nederland gaan wonen. Ze kende niemand en ze kon geen Nederlands spreken of lezen. In Nederland werd ze opgesloten in huis en mocht ze niet naar buiten. Haar schoonvader was de baas in huis. Stiekem leerde ze Nederlands. Ze keek naar soaps en las kranten, als er niemand thuis was. Jarenlang werd ze uitgebuit, mishandeld en verkracht door haar man. Ze kreeg twee kinderen. Terug naar Marokko kon ze niet. Een gescheiden vrouw met kinderen vond haar vader een schande. Maar na zoveel jaar slavernij kon ze niet meer verder. Uit wanhoop sprong ze van het balkon. Gelukkig overleefde ze de val. Ze kwam in het ziekenhuis terecht en daarna in een opvanghuis. Lukte het haar om deze vreselijke ervaringen achter zich te laten? Uitgeverij Eenvoudig Communiceren publiceert leesboeken in gewone taal voor jongeren en volwassenen die moeite hebben met lezen. Geschikt vanaf niveau A2. Het oorspronkelijke boek werd een bestseller, het haalde overal de media. En de politiek: regels voor importbruiden werden verscherpt. Trouwen onder de 18 jaar mag niet meer.